Akt poświadczenia dziedziczenia to alternatywa dla sądowego postępowania spadkowego, która pozwala szybciej i sprawniej uregulować kwestie dziedziczenia po osobie zmarłej. Został on wprowadzony do polskiego porządku prawnego nowelizacją z 2008 roku i od tego czasu stanowi ważną część praktyki notarialnej. Jego sporządzenie możliwe jest jedynie w określonych przypadkach i przy spełnieniu szeregu warunków formalnych, które wynikają bezpośrednio z przepisów ustawy – Prawo o notariacie oraz Kodeksu cywilnego.
Dzięki aktowi poświadczenia dziedziczenia osoby uprawnione mogą w stosunkowo krótkim czasie udokumentować swoje prawa do spadku, co jest istotne m.in. w kontekście przejęcia nieruchomości, środków finansowych czy prowadzenia działań gospodarczych opartych na odziedziczonym majątku. W artykule zostaną omówione warunki, procedury oraz korzyści wynikające z wyboru tej formy potwierdzenia praw do spadku.
Czym jest akt poświadczenia dziedziczenia u notariusza?
Akt poświadczenia dziedziczenia to dokument notarialny, który ma moc prawną analogiczną do postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku. Umożliwia on formalne potwierdzenie, kto nabył prawa do spadku po zmarłym i w jakim udziale. Zgodnie z art. 95b ustawy Prawo o notariacie, akt ten może sporządzić wyłącznie notariusz po przeprowadzeniu określonych działań, w tym spisaniu protokołu dziedziczenia.
Dokument ten ma charakter deklaratoryjny, co oznacza, że nie tworzy praw, lecz je potwierdza – na podstawie przepisów prawa cywilnego oraz wskazanej przez uczestników podstawy dziedziczenia (ustawowej bądź testamentowej). Poświadczenie dziedziczenia jest wpisywane do centralnego rejestru prowadzonego przez Krajową Radę Notarialną, co zabezpiecza jego autentyczność i chroni przed podwójnym stwierdzeniem spadku.
Kiedy można sporządzić akt poświadczenia dziedziczenia?
Z aktu poświadczenia dziedziczenia można skorzystać jedynie wtedy, gdy spadkodawca był obywatelem polskim oraz zmarł na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej albo był cudzoziemcem, ale jego ostatnie miejsce zamieszkania znajdowało się w Polsce. Niezbędna jest też zgodność wszystkich uczestników dziedziczenia co do osób uprawnionych do spadku oraz co do jego podziału.
Nie jest możliwe sporządzenie aktu, jeśli pojawiają się spory między spadkobiercami, istnieją niejasności co do treści testamentu albo zgłaszane są roszczenia osób trzecich. W takich przypadkach konieczne jest przeprowadzenie postępowania sądowego. Akt poświadczenia dziedziczenia nie może również zostać sporządzony, jeśli wcześniej wydano postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku albo inny notariusz już poświadczył dziedziczenie.
Wymogi formalne do sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia
Do sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia konieczne jest posiadanie przez uczestników dziedziczenia pełnej zdolności do czynności prawnych oraz przedstawienie wymaganych dokumentów. W szczególności są to: odpis skrócony aktu zgonu spadkodawcy, dokumenty tożsamości spadkobierców, testament (jeśli występuje), akty stanu cywilnego potwierdzające pokrewieństwo oraz ewentualna interpretacja dziedziczenia ustawowego.
Wszystkie osoby, które potencjalnie wchodzą w krąg spadkobierców, muszą stawić się osobiście u notariusza. Konieczne jest również złożenie zgodnych oświadczeń w kwestii dziedziczenia oraz braku innych testamentów czy toczących się postępowań sądowych. Notariusz może odmówić sporządzenia aktu w razie jakichkolwiek wątpliwości co do rzeczywistego kręgu spadkobierców lub zgodności przedstawianych informacji z prawdą.
Procedura sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia u notariusza
Procedura sporządzenia aktu składa się z kilku etapów. W pierwszym kroku notariusz zbiera od uczestników dziedziczenia niezbędne dokumenty oraz informacje dotyczące dziedziczenia ustawowego lub testamentowego. Następnie sporządzany jest protokół dziedziczenia, który zawiera oświadczenia wszystkich obecnych osób o braku przeszkód do poświadczenia dziedziczenia.
Po podpisaniu protokołu, notariusz sporządza właściwy akt poświadczenia dziedziczenia. Dokument ten staje się skuteczny z chwilą wpisu do Rejestru Aktów Poświadczenia Dziedziczenia prowadzonego przez Krajową Radę Notarialną. Cała procedura, przy braku komplikacji i właściwym przygotowaniu dokumentów, może zostać przeprowadzona nawet w ciągu jednego dnia.
Koszty związane z aktem poświadczenia dziedziczenia u notariusza
Koszty sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia określone są na podstawie przepisów o taksie notarialnej i zależą od wartości spadku oraz liczby czynności wykonywanych w kancelarii notarialnej. Na ogół niższe są niż koszty związane z przeprowadzeniem sądowego postępowania spadkowego.
Do kosztów należy doliczyć także opłatę za wpis do rejestru aktów poświadczenia dziedziczenia (RAPD), a także koszty powiązanych czynności, takich jak odpisy dokumentów czy sporządzenie wypisów. Szczegółowe informacje są dostępne u notariuszy, którzy indywidualnie informują o spodziewanych wydatkach w konkretnej sprawie.
Zalety wyboru aktu poświadczenia dziedziczenia u notariusza zamiast postępowania sądowego
Sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia u notariusza to rozwiązanie cenione za szybkość oraz prostotę procedury. Cały proces może zakończyć się znacznie szybciej niż w przypadku wielomiesięcznych postępowań sądowych. Co więcej, dla osób zgodnie współdziedziczących, jest to często mniej stresująca forma ustalenia sytuacji prawnej po śmierci bliskiego.
Dodatkową korzyścią jest możliwość dopasowania terminu wizyty u notariusza do potrzeb wszystkich uczestników, co często przekłada się na większą elastyczność. Ponadto, procedura notarialna zapewnia odpowiedni poziom bezpieczeństwa – notariusz jako osoba zaufania publicznego obowiązany jest do zachowania bezstronności i dokładnej weryfikacji podstaw prawnych oraz formalnych danego stanu spadkowego.
Więcej praktycznych porad prawnych można znaleźć na stronie www.prawnik-katowice.pl.
Informacje zawarte w tym artykule mają charakter wyłącznie ogólny i edukacyjny. Nie stanowią one profesjonalnej porady prawnej i nie mogą zastąpić konsultacji z kwalifikowanym prawnikiem. Przed podjęciem jakichkolwiek działań na podstawie treści zawartych w tym artykule, należy skonsultować się ze specjalistą w celu uzyskania indywidualnej porady dostosowanej do konkretnej sytuacji.
Artykuł sponsorowany
